پاتک بانک مرکزی به توپخانه مرکز آمار
نماینده بانک مرکزی در جلسه 17 دی 1397 در پاسخ به استدلال‌ها و انتقادهای رئیس و معاون مرکز آمار ایران می‌گوید: 22 بند را آورده‌ام که با توجه به اینکه مرکز آمار از صبح توپخانه خود را روشن کرده، ارائه می‌کنم. محمود چلویان در اظهارنظری صریح می‌گوید: خودتان می‌گویید از سال 53 قانون دارید که مرکز آمار متولی انتشار نرخ تورم و رشد اقتصادی است اما تا سال 81 خواب بودهاید!
به گزارش دنیای بانک در بخش نخست گزارش با عنوان چه کسی بانک مرکزی را سانسور کرد؟ به استدلال‌های رئیس و معاون وقت مرکز ملی آمار درباره دلیل کنار گذاشتن بانک مرکزی از انتشار نرخ تورم و رشد اقتصادی پرداختیم و در بخش دوم به پاسخ‌های محمود چلویان، مدیر کل دفتر آمارهای اقتصادی بانک مرکزی اشاره میشود و سوال مهم اینجاست که چرا در جلسه موسوم به 109 کمیسیون تخصصی شورای عالی آمار، پیمان قربانی، در مقام معاون اقتصادی بانک مرکزی حاضر نشده تا از این بانک دفاع کند؟
یک هفته قبل از جلسه 17 دی 1397 چلویان مدیر اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی دلیل عدم انتشار نرخ تورم تا اطلاع ثانوی را بیان و می‌گوید: بانک مرکزی و مرکز آمارایران دو نهاد اصلی تولید کننده آمار در کشور هستند و آمارهای تولید شده توسط این دو نهاد طیف گسترده‌ای از موضوعات و متغیرها را پوشش می‌دهد و در مواردی هم آمارهای مشترکی تولید میشود که به عنوان مثال می‌توان به نرخ تورم شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی اشاره کرد.
او با اشاره به تفاوت نتایج نرخ تورم بانک مرکزی و مرکز آمار تاکید کرد: در برخی از مقاطع زمانی بین نتایج نرخ تورم بانک مرکزی و مرکز آمار اختلاف محسوسی رخ می‌دهد و در بررسی‌های انجام شده عمده دلایل این امر مربوط به تفاوت سال پایه، دوره‌های احصاء هزینه‌های خانوارها، تناسب نظام جمع‌آوری داده‌ها به منظور کاهش خطای غیر نمونه‌گیری و عوامل دیگر بوده است.
این مقام مسئول بانک مرکزی در خصوص دلیل عدم انتشار نرخ تورم آذرماه 1397 توسط بانک مرکزی گفت: اخیرا‍ً نیز بین نتایج شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی و مرکز آمار تفاوت‌هایی رخ داده است که ممکن است برای عموم باعث سردرگمی و سوء تفاهم شود، به همین دلیل و باتوجه به اینکه مرکز آمار ایران نرخ تورم را قبل از بانک مرکزی منتشر می‌کند، تصمیم گرفته شده تا نتایج شاخص تورم بانک مرکزی فعلا منتشر نشود تا با انجام بررسی‌های تخصصی و کارشناسی دوجانبه در خصوص اختلافات آمارها، این اختلافات به حداقل ممکن کاهش یابد. وی افزود: لازم به ذکر است بانک مرکزی کماکان به فرایند تولید آمارهای خود و انتشار دیگر شاخص‌های اقتصادی نظیر شاخص بهای تولید کننده ادامه خواهد داد.
پاسخ صریح بانک مرکزی به حمله مرکز آمار
17 دی‌ماه در جلسه تاریخی و جنجالی کمیسیون تخصصی شورای عالی آمار پس از صحبت‌های جواد حسین‌زاده و امید علی پارسا، محمود چلویان انتقادها و استدلال‌های مطرح شده را به روشن شدن توپخانه مرکز آمار (علیه بانک مرکزی) توصیف می‌کند و می‌پرسد: چرا یک روز بعد از دعوت‌نامه برای حضور در جلسه، بند مربوط به حذف موازیکاری در تولید و انتشار شاخص‌های کلان اقتصادی کشور در دستور کار قرار می‌گیرد؟
این مقام بانک مرکزی می‌افزاید: فکر می‌کنم همه می‌دانند عدم اعلام بانک مرکزی ریشه اش چیست؟ خود شما می‌دانید شاید تظاهر می‌کنید که به واسطه موازیکاری است، نه همه می‌دانید به خاطر چیست. این موضوع مسبوق به سابقه است و قبلا هم اتفاق افتاده است. چلویان که به نظر قبل از حضور در جلسه با عبدالناصر همتی جلسه داشته و مواضع رسمی بانک مرکزی را جویا شده، خطاب به مدیران مرکز آمار می‌گوید: فرمودید که آقای دکتر نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه و رئیس شورای عالی آمار) فرمودند (که موضوع جلسه چیست) اما ما چنین دست نوشته‌ای از ایشان ندیده‌ایم و اگر نوشته‌ای از ایشان هست به همه نشان بدهید ما هم ببینیم.
او با اشاره به مصاحبه هفته قبل خود می‌افزاید: در آن مصاحبه گفتم موقتا آمارها را انتشار نمی‌دهیم و همان موقع (آمارهای بانک مرکزی) برای مقامات هم ارسال شد. چلوییان در ادامه می‌گوید: البته همه کشور می‌دانند که تورم ما چقدر و تورم مرکز آمار چقدر است؟ او سپس این سوال را مطرح می‌کند که در سال 1391 هم اتفاق افتاده است این جلسات که کمیسیون (تخصصی شورای عالی آمار) بنشیند و ببیند وظیفه کیست که قبلا هم بوده است و قبلا هم از این کارها انجام داده‌ایم.
مدیر اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی در ادامه این جلسه جنجالی به صراحت اعلام می‌کند که کمسیون تخصصی نمی‌تواند قوانین را لغو کند و برای من مجهول است که چطور آقای دکتر نوبخت این موضوع را در دستور کار قرار داده‌اند که ما به عنوان اعضای کمیسیون خبر نداریم.
او با اشاره به استناد جواد حسین‌زاده به بیانات مقام معظم رهبری، می‌گوید: شما از صحبت مقام معظم رهبری نام می‌برید و درست 3 ماه بعد از آن، مجلس بند پ ماده 10 قانون را تصویب می‌کند؛ یعنی مجلس خلاف نظر رهبری تصویب کرده؟ پس حتما منظور ایشان، این طور نبوده است.
مرکز آمار این سال‌ها کجا بود؟
این مدیر بانک مرکزی رو به رئیس و معاون وقت مرکز آمار می‌گوید: شما همیشه واژه موازیکاری را بکار می‌برید. موازیکاری تعریف دارد وقتی سازمانی از سال‌های قبل دارد تولید می‌کند آن سازمانی که از وسط جاده وارد میشود، موازیکاری کرده است . واژه موازیکاری را مطرح می‌کنید و گردن کسی که قبلا انجام داده می‌اندازید؟ خودتان می‌گویید از سال 53 قانون دارید تا سال 81 خواب بودهاید. اگر قانون داشته‌اید چرا تولید نکرده‌اید 28 سال انجام نداده‌اید. این ادعا اعتبار آمار را زیر سوال می‌برد. شما گفتید که فقط چند کشور آفریقایی فقط بانک مرکزی‌شان تولید می‌کنند؟
طعنه به نرخ تورم مرکز آمار
محمود چلویان حتی یک گام به جلو برمی‌دارد و خطاب به جواد حسین‌زاده می‌گوید: بحث محرمانگی داده‌ها را مطرح می‌کنید، مرکز آمار در زمان اجرای طرح اقتصادی خانوار، اطلاعات را در اختیار وزارت کار قرار داده است این چه محرمانگی است؟ این را هم جواب بدهید.
او سپس می‌افزاید: آقای حسین‌زاده در اسلایدی می‌گویند که نتایح 2 نهاد دارای اختلاف معنی‌داری نیست و در دوتای بعدی می‌گویند اختلاف در مورد تعداد رکوردهاست و هیچ اسمی از بانک مرکزی برده نمی‌شود، انگار که بانک یک شب خوابیده و صبح آمار داده است! اگر کسی بخواهد بحث صادق انجام دهد باید این دو را با هم مقایسته کند.
این مقام بانک مرکزی در ادامه به صورت ضمنی نرخ تورم روستایی مرکز آمار را زیر سوال می‌برد و یادآوری می‌کند: کسی ادعا نکرده تورم شهری و روستایی یکی هستند، اما ادعای جالبتر این است که 500 نمونه بودجه روستایی را بالا برده‌اید آیا پراکندگی روستاها را 500 نمونه بیشترجواب می‌دهد اصلا چنین چیزی نیست. البته این بحث اینجا نیست!
چلویان خطاب به حسین‌زاده تصریح می‌کند: بعضی از اطلاعات که ارائه می‌دهید اطلاعات خودتان است و بی اطلاع هستید برای خودتان را گفته‌اید مربوط به سال 2008 است و از بانک مربوط به سال 93 می‌باشد.
شما وارد نشوید؟
با افزایش تنش در جلسه 17 دی 1397 بین محمود چلویان و جواد حسین‌زاده، ترابی به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و عضو کمیسیون تخصصی شورای عالی آمار می‌گوید: که اطلاعات مربوط به سال 168 است و قابل اثبات است که چلویان در پاسخ به او می‌گوید: آقای دکتر ترابی شما بی‌طرف هستید، شما وارد نشوید!
مدیر دفتر آمارهای اقتصادی بانک مرکزی بازهم خطاب به حسین‌زاده می‌گوید: شما می‌فرماید جاهای مختلف بین‌المللی شما را تحسین کرده‌اند. شما تورم را اعلام کردید، رشد را هم که اعلام کردید. اگر آمار شما وثوقی داشت، دیگر مطبوعات وارد نمی‌شدند که چرا بانک مرکزی اعلام نمی‌کند. این نشانه‌ای است حالا ببینید نشانه چیست؟ او می‌افزاید: به این معنی نیست که از شما تعریف کنند. ما را هم تعریف می‌کنند. شما این همه قانون را آورده‌اید که این نشان می‌دهد قوانین نتواسته‌اند مشکل را حل کند. شما به قوانین اشاره می‌کنید و قانون‌گذار خودش حواس‌اش جمع بوده که بند پ را آورده است. شما پیکان (انتقادها) ر به سمت آن برده‌اید و می‌خواهید این بند را بزنید.
بگو مگوی چلویان و پارسا
با بالا گرفتن تنش و اختلاف نظر بین نماینده بانک مرکزی با معاون اقتصادی مرکز آمار، امید علی پارسا، رئیس مرکز آمار و دبیر شورای عالی آمار وارد بخث میشود و می‌گوید: ما می‌خواهیم درکمیسیون تخصصی تکلیف بند پ که باید در چارچوب ضوابط و استانداردهای شورای عالی آمار تعیین و طبق آن دستگاهها آمار تخصصی تولید کنند را مشخص و به شورای عالی آمار ارائه کنیم. مدیر کل دفتر آمارهای اقتصادی بانک مرکزی می‌گوید: یعنی شورای عالی آمار قانون را تفسیر کند؟ این عجیب نیست؟
پارسا در پاسخ می‌گوید: در بند پ آورده شده که دستگاهها و بانک مرکزی بر اساس چارچوب ضوابط و استانداردهای مورد تایید شورای عالی آمار، آمار تخصصی تولید کند، ما می‌خواهیم این ضوابط و استانداردها را تفسیر و مشخص کنیم که چه دستگاه‌هایی چه آماری را تولید کند و شورای عالی آمار تاکنون هنوز ورود نکرده، الان داریم انجام می‌دهیم و این جزو وظایف شورای عالی آمار است.
چلویان قانع نمی‌شود و در پاسخ به پارسا می‌گوید: قبلا در زمان آقای دکتر حسین قضاوی (معاون پیشین اقتصادی بانک مرکزی) ورود شد و کسی هم نتوانست مشخص کند تورم و رشد آمار تخصصی بانک مرکزی هست یا نه و مسکوت مانده است. نکتیه اینکه این بند بدون حضور نماینده بانک مرکزی خدا را شکر تصویب شد و آخر اینکه حتی قبل از تصویب بند پ ما انتشار را متوقف نکردیم.
او می‌افزاید: ما چند تا قانون داریم که بانک مرکزی را ملزم کرده باید (آمار) را تولید کنیم و حداقل آن این است که قوه قضاییه خواسته و ما (تولید) آمار را متوقف نکرده‌ایم و اگر هم (انتشار آمار) را متوقف کرده‌ایم به دلیل همین است که الان متوقف شده و به دنبال صلاح و مصلاح آرامش کشور هستیم و بحث‌های صنفی را انجام نمی‌دهیم.
تغییر مسیر مذاکرات
در ادامه این جلسه جنجالی، پارسا در مقام دبیر شورا از دیگران می‌خواهد تا نظراتشان را اعلام کنند که دکتر سخایی، مدیرکل وقت دفتر آینده‌پژوهی، مدل‌سازی و مدیریت اطلاعات وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌گوید: در آیین‌نامه (شورا) آوردن دستور جلسات چگونه است، البته این یک سوال است و دوست داریم بهترین آمار را جدای از دعواهایی که ممکن است وجود داشته باشد را استفاده کنیم. او می‌افزاید: در مباحت اقتصادی از این موضوعات دفاع کنیم که چرا برخی افتراق آماری .جود دارد. او به طعنه خطاب به رئیس مرکز آمار می‌گوید: اینکه شما وارد مباحث کارشناسی شده‌اید، خیلی خوب است اما بانک مرکزی هم مطالب خود را ارائه کند. پارسا در پاسخ می‌گوید: در مطالب حسین‌زاده، معاون مرکز آمار سعی شده بود هر 2 نظر آورده و مقایسه شود.
موضوع بیانات رهبری را مطرح نکنید
نماینده وزارت اقتصاد به نظر از شیوه استدلال‌های مرکز آمار انتقاد دارد و می‌گوید: وزارت اقتصاد یکی از بزرگترین کاربران آمار مرکزآمارایران است و از آمار به طور کامل استفاده می‌کنیم بعضی از نکات و ایرادات هست و به دنبال آن دوگانگی وجود دارد و می‌خواهیم این آمارها همه گونه بررسی شوند. اینکه هزینه‌ها زیاد است درست است اما اینکه این دو با هم باشند در جاهایی مورد بدی هم نیست و موجب میشود که دقت پردازش آن هم بالا برود.
سخایی خطاب به پارسا یادآوری می‌کند که از نظر اقتصادی حذف یکی از رقبا خوب نیست و نکته دیگر نوع استفاده از آمارهاست؛ آمارهای مختلف تولید شده، کاربرهای مختلف دارند. اینکه در 2.5 درصد از کشورهای بانک مرکزی آمار تولید می‌کند، نیاز به بررسی دارد و کارشناسی نیست و و دیگر اینکه در بحث کارشناسی موضوع بیانات مقام رهبری را مطرح نکنیم .
پارسا در واکنش می‌گوید: شما فرض کنید که هیچ سخنرانی نشده است و تنها بحث این جمع کارشناسی مطرح باشد. در این بین نصیری، رئیس مرکز آمار و اطلاعات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به گونه‌ای خواهان ختم مذاکره میشود و می‌گوید: این بحث سال‌های سال است مطرح است، من هم در چند تا از این حکمیت‌ها بوده‌ام و نیاز است که در یک جایی تمام شود.
بند پ چیست و چه می‌گوید؟
در جریان مذاکرات بین مرکز آمار و بانک مرکزی مدام از بند پ ماده 10 قانون احکام دائمی قوانین کشور سخن به بیان می‌آید. اما بند 5 چیست و ماده 10 قانون چه می‌گوید:
ماده ۱۰– به منظور یکپارچه‌‌سازی، ساماندهی و رفع موازیکاری در نظام آماری کشور:
الف – مرکز آمار ایران مرجع رسمی تهیه، اعلام و انتشار آمارهای رسمی کشور است و
این بند قبل از ماده (۲) قانون مرکز آمار ایران مصوب 10 /11 /1353 الحاق می شود.
ب – مرکز آمار ایران با همکاری دستگاههای اجرائی نسبت به تهیه برنامه ملی آماری کشور مبتنی بر فناوری‌‌‌های نوین با رعایت استانداردها و ضوابط تولید و انتشار آمارهای رسمی، استقرار نظام آمارهای ثبتی و استقرار و تغذیه مستمر پایگاه اطلاعات آماری کشور اقدام کند. این برنامه با پیشنهاد مرکز آمار ایران و تصویب شورای عالی آمار ایران برای دستگاههای اجرائی لازم الاجراء است.
پ – دستگاههای اجرائی مانند بانک مرکزی مکلفند در حدود وظایف قانونی خود و در چهارچوب ضوابط و استانداردهای شورای عالی آمار ایران، آمار تخصصی حوزه های مربوط به خود را تولید و اعلام کنند. در این صورت آمار منتشره آمار تخصصی رسمی است. بندهای (ب) و (پ) به عنوان مواد جدید بعد از ماده (9) قانون مرکز آمار ایران الحاق میشود
در بخش سوم از سلسله گزارش دنیای بانک از جلسه پرتنش 17 دی سال 1397 که به سانسور آمار بانک مرکزی منجر شد، به حمایت نمایندگان دولت در کمیسیون تخصصی شورای عالی آمار از استدلال مرکز آمار و تنها ماندن بانک مرکزی می‌پردازیم.
