رویای بانکداری بدون ربا در دنیای اسلام
این روزها دوباره بحث اسلامی کردن بانک‌ها در کشور داغ شده و مجلس هم رسیدگی به طرح بانکداری را آغاز کرده که البته جنجال‌برانگیز شده است تا جایی که اکثریت صاحبنظران پولی و بانکی از جمله 5 رئیس کل پیشین بانک مرکزی نسبت به پیامدهای این طرح هشدار داده‌اند. دنیای بانک در سلسله گزارش‌هایی به بررسی مذاکرات دوره اول مجلس شورای اسلامی می‌پردازد که نمایندگان رویای بانکداری بدون ربا در دنیای اسلام داشتند.
به گزارش دنیای بانک، 18 بهمن 1361 سرانجام کلیات لایحه عملیات بانکی بدون ربا در جلسه 419 به تصویب اکثریت نمایندگان دوره نخست مجلس شورای اسلامی می‌رسد تا به گفته اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس پایه یک نظام بانکی بدون ربا در در دنیای اسلام بگذاریم. او در این جلسه تاریخی عنوان می‌کند که دستور بعدی‌مان گزارش کمیسیون ویژه نظام بانکی که الحمدلله یکی از انتظارات ملت مسلمان ما و انقلاب دارد، به ثمر می‌رسد و این از لوایح بسیار مهم است.
در ابتدای مذاکرات نمایندگان، خزاعی مخبر کمیسیون ویژه نظام بانکی پشت تریبون قرار می‌گیرد و از یک تغییر خبر می‌دهد و می‌گوید: کمیسیون ویژه نظام بانکی بعد از جلسات متعدد که با حضور نمایندگان محترم دولت و کارشناسان بانکی تشکیل شد، طرح نظام بانکی جمهوری اسلامی به شماره 699 را که در دی ماه 1360 تقدیم مجلس شورای اسلامی شده بود را طی چندین جلسه مورد بحث و بررسی قرار داد و در جله مورخ 6 اسفند 1361 با اکثریت ارا رد شد.
او خطاب به نمایندگان توضیح می‌دهد که گزارشی که الان به مجلس داده می‌شود و خدمت نمایندگان است، در واقع گزارش تصویب لایحه حذف بهره از نظام عملیات بانکی است و عملا ما لایحه‌ای که تقدیم مجلس شده بود، بعد از بحث و بررسی تصویب کردیم ولی طرحی که در این رابطه بود را رد کردیم.
در کمیسیون ویژه نظام بانکی چه گذشت؟
خزاعی توضیح می‌دهد که کمیسیون ویژه‌ای در مجلس تشکیل شد، در حدود اسفندماه 1360 برای رسیدگی به مساله بانکی کشور، در آن زمان خوب تعدادی از برادران که نسبت به مسایل بانکی تخصص بیشتری داشتند یا علاقه بیشتری داشتند و قرصتی داشتند، انتخاب شدند و کمیسیون به ریاست آقای موسوی خوئینی‌ها تشکیل شد و شروع به کار کرد.
او ادامه می‌دهد: در این کمیسیون یکطرحی تقدیم کمیسیون شد به شماره 699 که آن را عده‌ای از نمایندگان محترم امضا کرده بودند و برادرمان آقای فواد کریمی هم طرح را تهیه کرده بودند. این طرح وقتی که به کمیسیون آمد، هزمان با آن لایحه‌ای هم دولت برای حذف بهره از سیستم عملیات بانکی تقدیم مجلس کرد و بنابراین عملا کمیسیون کارش اختصاص یافت به رسیدگی به این طرح و لایحه. ما ابتدا شروع کردیم به رسیدگی حذف بهره که تقدیم شده بود به شماره چاپ 699، این جلسات کمیسیون ویژه و شاید در حدود دو سه ماه اول در مسایل بانکی بحث می‌شود، مسایل پولی بحث می‌شد و خطوطی را که ما باید در نظر بگیریم روشن و مشخص می‌شد و بعد از آن به این طرحی که از طرف آقای کریمی تقدیم مجلس شده بود و برادرها امضاء کرده بودند، رسیدگی شد.
مخبر کمیسیون ویژه نظام بانکی می‌افزاید: این طرح مورد رسیدگی اعضای کمیسیون قرار گرفت با دقت فراوان و در ابتدای رسیدگی به این طرح، اهداف و روش‌هایی که لازم است از روی این طرح تهیه شود، نکاتی از این طرح استفاده شد و در واقع مقدمه آن به تصویب رسید. بعد از مدتی که این طرح مورد رسیدگی کمیسیون قرار گرفت، کمیسیون نتیجه گرفت که این طرح مناسب نیست و لذا طرح را رد کرد. اما از سوی دیگر چون هدف کمیسیون تقدیم یک سیستم مناسبی برای بانک بود، تعصبی به خرج نداد و گفت اگر نکات مثبتی در این طرح باشد، ما می‌توانیم این نکات مثبت را در کمیسیون به لایجه یا طرحی که بعدا رسیدگی می‌کنیم، اضافه کنیم و بر این اساس به اتفاق آرا، کمیسیون این طرح را رد کرد و شروع به رسیدگی به لایجه‌ای کرد که دولت تقدیم کرده بود.
در این زمان آقامحمدی از نمایندگان تذکر می‌دهد که به اتفاق آرا طرح رد نشده بلکه با اکثریت آرا بوده که خزاعی با تایید این مساله می‌گوید: البته در رسیدگی به این لایحه هم ما هیچ جا از نقطه نظرات این برادران بی نصیب نبوده‌ایم و طبیعتا استفاده هم شد. از جمله در مقدمه‌اش نکته‌هایی مورد استفاده قرار گرفت اما در واقع کمیسیون بعد از کنار گذاشتن طرح شروع کرد به رسیدگی به این لایحه.
48 جلسه مذاکره در کمیسیون ویژه
مخبر کمیسیون ویژه نظام بانکی گزارش می‌دهد که بد از قریب به 48 جلسه که تا بهمن ماه 1361 این جلسات ادامه داشت و طول کشید، لایحه تقدیمی دولت با اصلاحات و با حذف‌ها و افزایش‌هایی که از سوی کمیسیون به عمل آمد با حضور کارشناسان مسایل بانکی و با حضور برادران محترمی که در مجلس تشریف دارند و حجج اسلام و سایر برادرانی که صاحب نظر بودند، یان لایحه با اصلاحاتی بعد از این مدت تصویب شد و که البته در واقع می‌شود گفت که کمیسیون ماحصل کارش را به مجلس دارد گزارش می‌کند و ما چاره‌ای غیر از این نداشتیم.
تعویض سیستم بانکی
او ادامه می‌دهد: فکر کردیم برای اینکه بتوانیم یک راه مشخصی را ارائه بکنیم و هر روز وقت مجلس را نگیریم، با توجه به اینکه نمایندگان محترم استحضار دارند، مساله تعویض سیستم بانکی گذشته به یک سیستم بانکی اسلامی که برای اولین مرتبه در دنیا می‌خواهد اتفاق بیافتد، یک ماده واحده نیست که بنده بیایم گزارش بدهم که رد شد یا تصویب شد.
این نماینده مجلس اذعان می‌کند که فکر می‌کنم یکی از بزرگترین کارهایی که از نظر اهمیت اقتصادی مجلس در طرو مدتی که داشته انجام خواهد داد، تعویض سیستم بانکی است. او توضیح می‌دهد که از ابتدای شروع کمیسیون ویژه نظام بانکی، 5 یا 6 طرح نظام بانکی و عملیات بانکی و غیره و غیره تقدیم کمیسیون شده، یعنی وقتی که ما داشتیم این طرح را رسیدگی می‌کردیم، فردایش می‌دیدیم که برادر عزیزمان آقای کریمی با احساس تعهدی که می‌کنند، یک طرح دیگر به کمسیون تقدیم کردند و باز مثلا هفته بعد یک طرح دیگر تقدیم شده، خوب شما توجه کنید که این طرح‌های مکرری که دایم به کمیسیون تقدیم می‌شد، مدام ما می‌خواستیم برای هر کدام 6 یا 7 ماه جلسه و یک گزارش و باز در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و موافق و مخالف. این است که ما به این نتیجه رسیدیم که من حیث المجموع طرح‌ها و لایحه را بررسی کنیم و نهیاد گزارش را تقدیم بکنیم و دیگر حالا بستگی به نظر جناب اقای هاشمی دارد و مجلس محترم.
ماجرای حضور هاشمی در کمیسیون ویژه
در این زمان اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس برای قانع کردن نمایندگان وارد بحث می‌شود و می‌گوید: تعجب می‌کنم از یک طرف، یک کارهای مشکلی که مطرح می‌شود رفقا اعتراض می‌کنند و می‌گویند این چه وضعی است، بگذارید مجلس کار بکند و فلان. از یک طرف در یک لایجه‌ای به این مهمی که این همه خلاف شرع دارد در ممکلت می‌شود، به خاطر ربا ما بیاییم در بحث مشکلی به این شکل خودمان را معطل بکنیم.
او می‌افزاید: من در روز آخر در کمسیون ویژه شرکت کردم، بنده آنجا بودم که اعضای کمیسیون ویژه 2 رای‌گیری کردند یک رای‌گیری کردند برای رد آن طرح قبلی، یک رای‌گیری کردند برای تصویب نهایی این لایحه. هر دو اینها در یک روز شد، یعنی در یک تاریخ. گزارش دادند به هیات رئیسه ما هم اینجا آورده‌ایم، هم رد را گفته‌ایم و هم تصویب را گفته‌ایم. حالا اگر شما خیلی می‌خواهید شکلی عمل بفرمایید اول درباره در آن می‌خواهید بحث کنید. کسی هم که مخالف اسم ننوشته است، هیچکس بحثی ندارد. یا می‌خواهید تلفیقی بحث بکنید. کسنی که می‌خواهند مخالف این لایحه بحث کنند از آن طرح هم دفاع بکنند. ما رای‌گیری می‌کنیم اول برای رد آن طرح بعد برای این رای‌گیری می‌کنیم. حالا چرا آقایان سر این مساله دارید وقت مجلس را می‌گیرید؟ آن هم موضوع به این مهمی را آلوده کنیم به بحث‌هیی که یک امایی، اگری در آن بگذاریم. خواشه می‌کنم این جور برخورد نفرمایید. شما توضیح بدهید از نظر آیین‌نامه هیچ تخلفی نشده، دولت تقاضا داده به طور رسمی و کتبی نامه داده که لایحه ما را زودتر بیاورید. طبق آیین‌نامه، هیات رئیس هم موافق کرده و لایحه دولت را زودتر در مجلس آوردیم.
هاشمی رفسنجانی در پاسخ به سوال یکی از نمایندگان که می‌پرسد آقا هیچ اشکال آیین‌نامه ندارد، می‌گوید: هیچ اشکال آیین‌نامه‌ای هم ندارد. آن وقت آقایان سر این مساله اگر بخواهند یک مدتی بحث کنیم، فقط وقت گرفته می‌شود.
آقامحمدی در واکنش خطاب به رئیس مجلس می‌گوید: آقای هاشمی فقط مخبر، در مورد آقای کریمی که نیستند و من هم عضو آن کمیسیون بودم، حق ایشان را پایمال می‌کنند یعنی اقای کریمی واقعا در این زمینه زحمت کشیده و باید از ایشان تشکر بشود به اینکه ایشان بگویند هر روز یک طرحی را می‌آورده است.
رئیس مجلس در پاسخ می‌گوید: خیر اتفاقا این جزو تعریف‌ها حساب می‌شود و باید من هم عرض بکنم از کسانی که روی کار حذف ربا از سیستم بانکی زحمت کشیده، آقای فواد کریمی است. از اول در صدد بود، از اول در مجلس مطالعه می‌کرد. خوب بالاخره با زحمت یک طرحی تهیه کرد بعد در کمیسیون فعال بود، بعد هم دوباره طرحی تهیه کرد. زحمت کشیده ما از زحمات ایشان تشکر می‌کینم. متاسفانه ایشان امروز در جلسه نیستند که نظرات‌نشان را بگویند حالا انشالله بعدا در شور دوم از ایشان استفاده می‌کنیم.
سرانجام توافق می‌شود که در جلسه درباره لایحه دولت بحث شود و مخبر کمیسیون ویژه نظام بانکی می‌خواهد که متن لایحه را برای نمایندگان بخواند که هاشمی رفسنجانی می‌گوید: می‌خواهید همه را بخوانید؟ نمایندگان که خوانده‌اند و می‌دانند، متن آن را هم که به مطبوعات می‌دهد، دیگر خواندن ندارد. توضیحاتی اگر دارید بدهید.
