توسعه صنعت بیمه و نهادهای مسوول

تفاهم به معنای آن است که دست‌اندرکاران این صنعت فهم یکسان و همسویی درباره مسائل صنعت بیمه داشته باشند تا بر پایه آن بتوانند روی تدوین ضوابط و مقررات و روش‌های اجرای آنها به توافق برسند. چنانچه تفاهم یا «هم‌فهمی» مطلوبی وجود نداشته باشد حصول به توافق، بسیار دشوار خواهد بود و اگر توافقی هم حاصل شود شکننده و ناپایدار خواهد بود. در نبود تفاهم، راه‌حل‌ها و ضوابطی که تصویب و ابلاغ می‌شوند برای اکثریت مقبول و مفهوم نخواهد بود و پایبندی به اجرای آنها تضعیف می‌شود. رویکرد موثر برای ایجاد تفاهم، برگزاری جلسات مفاهمه و گفت‌وگوی کلامی است که طی آن بدون هر گونه نتیجه‌گیری یا تصمیم‌های اجرایی، کوشش شود که از طریق مباحثه و تبادل نظر، نگرش و برداشت‌های حاضران به یکدیگر نزدیک شود. این مقاله برای نمونه می‌خواهد درباره مفهوم توسعه صنعت بیمه و متولیان آن، فهم و درک مشابه و متقارنی را معرفی کند تا برنامه‌های توسعه صنعت بیمه کشور محتوای بهتری داشته باشد و به نتایج مورد نظر برسد.

از سوی دیگر با مراجعه به قوانین و مقررات موجود و شرح وظایف ارگان‌های مذکور در رابطه با توسعه صنعت بیمه معلوم می‌شود که در هیچ‌یک از قوانین و مقررات موجود به صراحت از عبارت «توسعه بیمه» استفاده نشده است و جز در اساسنامه سندیکای بیمه‌گران ایران که عبارت «توسعه و ترویج صنعت بیمه» مشاهده می‌شود در قوانین و مقررات بیمه‌ای حتی واژه توسعه هم مشاهده نمی‌شود. در این رابطه با بررسی جداگانه اهداف و وظایف و اختیارات بیمه مرکزی، سندیکای بیمه‌گران و وزارت امور اقتصادی نتایج زیر به دست می‌آید:

با مراجعه به قوانین و مقررات موجود و شرح وظایف ارگان‌های مذکور در رابطه با توسعه صنعت بیمه معلوم می‌شود که در هیچ‌یک از قوانین و مقررات موجود به صراحت از عبارت «توسعه بیمه» استفاده نشده است و جز در اساسنامه سندیکای بیمه‌گران ایران که عبارت «توسعه و ترویج صنعت بیمه» مشاهده می‌شود در قوانین و مقررات بیمه‌ای حتی واژه توسعه هم مشاهده نمی‌شود. در این رابطه با بررسی جداگانه اهداف و وظایف و اختیارات بیمه مرکزی، سندیکای بیمه‌گران و وزارت امور اقتصادی نتایج زیر به دست می‌آید:

 سندیکای بیمه‌گران ایران
در اساسنامه سندیکای بیمه‌گران ایران «تلاش در جهت توسعه و ترویج فرهنگ بیمه» به‌عنوان سومین هدف این سندیکا تعیین شده و به نحو مستقیم‌تر و ملموس‌تری به توسعه صنعت بیمه پرداخته است. همچنین «کوشش برای آشنا کردن مردم با مزایای بیمه و ارتقای سطح فرهنگ بیمه در جامعه» جزو وظایف سندیکا آمده است و نشان می‌دهد که این سندیکا وظیفه مشخص‌تر و مستقیم‌تری در ارتباط با توسعه صنعت بیمه دارد. علاوه‌بر مفاد مندرج در اساسنامه مذکور، جایگاه برجسته سندیکای بیمه‌گران ایران در توسعه صنعت بیمه از آن‌رو است که همه شرکت‌های بیمه عضو آن هستند و نحوه اجرای قوانین و مقررات و شیوه رفتار با بخش تقاضای بازار بیمه عامل اصلی اقبال یا عدم اقبال جامعه نسبت به صنعت بیمه است.

 وزارت امور اقتصادی و دارایی
وزیر یا وزارت امور اقتصادی و دارایی جز آنچه به موجب قوانین و مقررات موضوعه در اجرای تکالیف مربوط به امور بیمه‌ای به وی محول شده است وظیفه قانونی معینی در قبال توسعه صنعت بیمه ندارد. در عین حال، وزیر اقتصاد به‌عنوان عضو مجمع عمومی بیمه مرکزی، رئیس مجمع عمومی شرکت بیمه ایران و پیشنهاددهنده اعضای هیات عامل و رئیس کل بیمه مرکزی و همچنین مدیرعامل و اعضای هیات‌مدیره شرکت بیمه ایران، نقش تعیین‌کننده‌ای در اوضاع و احوال صنعت بیمه دارد و پاسخگوی هیات وزیران و مجلس شورای اسلامی درباره مسائل صنعت بیمه است. بر این مبنا، وزارت امور اقتصادی و دارایی باید هنگام انتصاب مقام‌های دولتی صنعت بیمه و حضور در مجامع عمومی بیمه مرکزی و شرکت بیمه ایران به نحوی عمل کند که با تسهیل رقابت و تضمین سلامت بازار بیمه، زمینه توسعه صنعت بیمه فراهم شود.

شرکت بیمه ایران
در اساسنامه شرکت دولتی بیمه ایران، «تعمیم انواع بیمه‌های بازرگانی مورد نیاز جامعه» به‌عنوان هدف شرکت ذکر شده است ولی به لحاظ منطقی نمی‌توان از شرکت مذکور به‌عنوان بنگاهی اقتصادی که مشغول رقابت و نگران بازدهی خود در بازار بیمه است انتظار برنامه‌ریزی و اقدام برای توسعه صنعت بیمه را داشت. با این وجود، به‌دلیل تسلط این شرکت بر بخش عمده پرتفوی بازار بیمه، باید توقع داشت که عرصه فعالیت را برای سایر شرکت‌های بیمه تنگ نکند و با باز گذاشتن فضای رقابت برابر در بازار بیمه، به زمینه‌سازی برای توسعه صنعت بیمه کمک کند.

جمع‌‌بندی
در مجموع، از یکسو به‌دلیل نقش ممتاز بیمه مرکزی در تهیه مقررات صنعت بیمه و ماموریت تعمیم امر بیمه در ایران، می‌توان وظیفه قانونی توسعه صنعت بیمه را بر عهده بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران دانست که باید آیین‌نامه‌های لازم برای تحقق این رسالت را تهیه و بعد از تصویب شورای‌عالی بیمه بر اجرای آنها نظارت کند. از سوی دیگر، با توجه به ماهیت، اهداف و وظایف سندیکای بیمه‌گران ایران و تصریح بیشتری که در اساسنامه آن در رابطه با توسعه بیمه آمده است و نیز تاثیر تعیین‌کننده و مستقیم نحوه فعالیت و عملیات شرکت‌های بیمه بر اقبال مردم نسبت به خرید بیمه، مسوولیت توسعه صنعت بیمه بیش از همه برعهده این سندیکا است. شرکت بیمه ایران هم از این بابت که با باز گذاشتن فضای رقابت در بازار بیمه قادر است به توسعه صنعت بیمه کمک کند نقش موثری در توسعه صنعت بیمه دارد.

در هر حال، پیشرفت صنعت بیمه مستلزم تفاهم و توافق بین نهادهای آن و تعامل سازنده و گفت‌وگوی مستمر بین نهاد ناظر و بدنه اجرایی صنعت بیمه است. همچنین، حمایت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سندیکای بیمه‌گران ایران منجر به تقویت جایگاه سندیکا در فرآیندهای تهیه و تصویب مقررات و همچنین استفاده از پتانسیل آن در بهبود امر نظارت صنعت بیمه خواهد شد؛ به نحوی که به مرور بخشی از اقدامات نظارتی به سندیکای بیمه‌گران ایران محول شود.

*مشاور فنی سندیکای بیمه‌گران ایران